Is de economische crisis een onvoorziene omstandigheid?
In contracten zie ik vaak een beding dat ingaat op de consequenties van onvoorziene omstandigheden. Wat doe je bijvoorbeeld als een contractspartij overlijdt of wanneer een natuurramp het onmogelijk maakt om een contract na te komen? Afgelopen week kwam in een arrest van het hof s-Hertogenbosch aan bod of de economische crisis als onvoorziene omstandigheid gezien moest worden; dat bleek niet zo te zijn…
Wat was er aan de hand?
11 mei 2009 hebben de gemeente Bernheze en projectontwikkelaar 3L een contract gesloten over de ontwikkeling van een appartementencomplex te Heesch. Daarbij heeft de bank van de projectontwikkelaar een bankgarantie afgegeven ten gunste van de gemeente. Vervolgens zijn er door 3L en een bouwbedrijf de nodige voorbereidingen getroffen en zijn daarbij (forse) kosten gemaakt.
4 oktober 2010 heeft er op een initiatief van de projectontwikkelaar een gesprek plaatsgevonden met de gemeente. Strekking van dat gesprek was dat de financiële voortgang van het project bedroevend was. Er is daarom aan de gemeente gevraagd om enige betalingen later te mogen doen. De gemeente heeft hierop een voorstel gedaan dat door de projectontwikkelaar is afgewezen. Na de nodige schermutselingen over en weer heeft de gemeente op 20 april 2012 haar bankgarantie ingeroepen. 3L en het betrokken bouwbedrijf reageerden hierop door naar de rechter te stappen.
Na de uitspraak gingen de projectontwikkelaar en het bouwbedrijf in hoger beroep. In die procedure ging het voornamelijk nog om de vraag of er sprake was van onvoorziene omstandigheden zoals bedoeld was in het door partijen gesloten contract.
Hoe zit dit juridisch in elkaar?
Kortgezegd bepaalt de wet in artikel 6:258 lid 1 Burgerlijk Wetboek dat contracten soms opengebroken kunnen worden indien er sprake is van onvoorziene omstandigheden. Wat een onvoorziene omstandigheid is, is afhankelijk van de veronderstellingen van partijen. Er kan dus onenigheid ontstaan over de vraag of er sprake is van onvoorziene omstandigheden.
Aanvullend op de wet wordt in veel contracten een beding over onvoorziene omstandigheden opgenomen. Het voordeel daarvan is dat de concrete gevolgen van onvoorziene omstandigheden afgesproken worden. Moet het contract bijvoorbeeld geheel of gedeeltelijk eindigen, of moet er heronderhandeld worden? In dit geval stond in het contract dat bij onvoorziene omstandigheden heronderhandeld moest worden.
Wat vindt de rechter?
Uiteindelijk buigt het gerechtshof 's-Hertogenbosch zich over de kwestie, het overweegt daarover:
"4.13[…] Uit de door 3.L en [Bouwbedrijf] gepresenteerde cijfers, bezien in dit bredere verband, kan niet worden afgeleid dat zich na het sluiten van de overeenkomst economische ontwikkelingen hebben voorgedaan die aangemerkt kunnen worden als een onvoorziene of gewijzigde omstandigheid als bedoeld in artikel 24 van de overeenkomst. Een reeds ingezette ontwikkeling heeft zich voortgezet, terwijl er ten tijde van het sluiten van de overeenkomst geen aanwijzingen waren dat dit op korte termijn anders zou zijn. Dergelijke aanwijzingen zijn door 3.L en [Bouwbedrijf] in ieder geval niet gesteld. Dit betekent dat ook indien een economische crisis in beginsel als wijziging van omstandigheden zou kunnen gelden (hetgeen de gemeente overigens betwist), daarvan in dit geval geen sprake is."
Met andere woorden: de economische crisis kan niet als onvoorziene omstandigheid worden aangemerkt.
De uitspraak van het hof 's-Hertogenbosch staat overigens niet op zichzelf. In 2009 deden de rechtbank Zutphen en de rechtbank Zwolle-Lelystad vergelijkbare uitspraken. Rechters lijken dus zeer terughoudend met het aanmerken van de economische crisis als onvoorziene omstandigheid. Alleen een beroep op de economische crisis kan een contract waarschijnlijk niet openbreken, daarvoor zijn aanvullende (onvoorziene) omstandigheden nodig.
Conclusie
De wet biedt de mogelijkheid om in geval van onvoorziene omstandigheden een contract (gedeeltelijk) te beëindigen. In veel gevallen is ook in het contract zelf een bepaling hierover opgenomen. Dat neemt niet weg dat er dan discussie kan ontstaan over wat een onvoorziene omstandigheid is, dit is immers afhankelijk van de veronderstellingen van partijen. Rechterlijke uitspraken laten echter zien dat de economische crisis niet wordt gezien als een onvoorziene omstandigheid.
Mocht u contractuele verplichtingen hebben, maar tegelijkertijd last hebben van onvoorziene omstandigheden dan kunt u altijd contact opnemen met ons kantoor. Wij nemen graag met u de mogelijkheden door.
