Thuiswerken in de bouw: het nieuwe normaal?

Een recht op thuiswerken volgt (nog) niet uit de wet en in de bouw zijn afspraken over thuiswerken zelden vastgelegd. Zo is in de huidige cao Bouw & Infra 2020 niets over thuiswerken opgenomen. Werkgevers dienen hierdoor zelf te beslissen of en hoe zij thuiswerken willen vormgeven.

In de onderhandelingen over de nieuwe cao Bouw & Infra 2021/2022 verzochten de vakbonden de volgende thuiswerkrechten aan UTA-medewerkers toe te kennen:

• het recht op thuiswerken
• vergoeding van de werkplekvoorziening
• een thuiswerkvergoeding van EUR 50,00 per maand op fulltimebasis.

Uit het onlangs gepubliceerde onderhandelingsresultaat volgt dat deze onderwerpen niet zullen worden opgenomen in de cao Bouw & Infra 2021/2022. De cao-partijen hebben wel afgesproken met elkaar in gesprek te gaan over een thuiswerkvergoeding, maar collectieve afspraken over thuiswerken zullen vooralsnog niet in de cao voorkomen.

Een werkgever heeft een wettelijk instructierecht. Dit houdt in dat de werkgever regels kan stellen voor een goede orde in de onderneming. Op basis van dit recht kunnen werknemers worden verplicht om thuis te werken, maar kan thuiswerken ook door een werknemer worden afgedwongen?

Uitgangspunt: werkgever beslist

Het antwoord op die vraag luidt (vooralsnog) ‘nee’. Er bestaat voor de werknemer geen wettelijk recht op thuiswerken. Een werknemer kan op basis van de Wet flexibel werken de werkgever wel verzoeken om thuis te werken. De werknemer dient wel minstens zes maanden in dienst te zijn en er moeten meer dan tien werknemers bij de werkgever werkzaam zijn. Volgens de wet moet de werknemer het verzoek ook uiterlijk twee maanden voor de ingangsdatum indienen.

De werkgever is niet verplicht het thuiswerkverzoek van de werknemer te accepteren, hij moet het slechts overwegen. Een (gedeeltelijke) schriftelijke afwijzing dient schriftelijk te worden bevestigd, waarbij een algemene motivatie voldoende is. Mogelijk komt hier binnenkort verandering in.

Initiatiefwet “Wet werken waar je wil”

Begin 2021 is door een aantal politieke partijen de initiatiefwet Wet werken waar je wil ingediend. Deze wet dient de voornoemde Wet flexibel werken zodanig te wijzigen, dat een verzoek tot thuiswerken alleen nog kan worden afgewezen wanneer sprake is van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen. Van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen is niet zomaar sprake; het gaat om uitzonderlijke gevallen. Deze wijziging zou dus tot gevolg hebben dat het recht op thuiswerken behoorlijk wordt verstevigd.

Let wel: de Wet werken waar je wil is momenteel nog een “initiatiefwet” en moet nog een groot deel van het wetgevingsproces doorstaan. Het is dus maar de vraag of de wet er daadwerkelijk doorheen zal komen, vooral nu niet alle politieke partijen voorstander zijn van de wet. Mocht de wet niet worden ingevoerd, dan blijft de Wet flexibel werken ongewijzigd.

Rol sociale partners

Het ontbreken van een recht op thuiswerken neemt niet weg dat werkgevers en werknemers hierover zelf afspraken kunnen maken, bijvoorbeeld in de cao of arbeidsovereenkomst. Dat is vooralsnog in de cao Bouw & Infra niet het geval.

Als een werknemer thuis mag werken, rijst de vraag welke regels voor de thuiswerkplek gelden. Op werkgevers rust een zorgplicht die inhoudt dat werknemers op kantoor en thuis veilig en gezond kunnen werken. Voor structureel thuiswerken en andere plaatsonafhankelijke arbeid geldt een verlicht arbo-regime. Dit betekent dat bepaalde arbo-regels niet van toepassing zijn. Bij thuiswerken hoeft de werkgever – overigens niet onbegrijpelijk – bijvoorbeeld niet te zorgen voor vluchtwegen en aanwezigheid van toiletten.

De werkgever moet bij thuiswerken wel beleid voeren ten aanzien van het tegengaan van psychosociale arbeidsbelasting, zoals het beperken van werkdruk. Daarnaast is de werkgever ook verantwoordelijk voor een ergonomisch ingerichte werkplek. Die verplichting geldt overigens niet wanneer dat niet van hem kan worden gevergd, zoals wanneer slechts op incidentele basis wordt thuisgewerkt.

Thuiswerken zal voor de thuiswerkende werknemer in de regel leiden tot hogere kosten. Denk aan een hogere afname van gas, water en elektriciteit. Werknemers zullen daarnaast meer uitgegeven aan eten en drinken.

Er bestaat geen wettelijk recht op een thuiswerkvergoeding, maar afspraken hieromtrent worden in toenemende mate gemaakt in bedrijfstakken of ondernemingen. In de bouw zullen de sociale partners hierover in 2021 nader in overleg treden.

Afspraken over thuiswerken zijn voor de cao Bouw & Infra en andere cao’s vooralsnog dus geen hot topic. Een uitzondering is de cao Woondiensten 2021. Daarin zal een tijdelijke thuiswerkvergoeding worden vastgelegd. De bij de cao Woondiensten betrokken cao-partijen hebben tevens afgesproken in 2021 in gesprek te gaan over structurele thuiswerkvergoeding en het Hybride Werken (tijd- en plaatsonafhankelijk werken).

Bij gebrek aan thuiswerkafspraken kan binnen bouwbedrijven onduidelijkheid bestaan over de rechten en plichten bij thuiswerken. In dat geval kan een thuiswerkprotocol uitkomst bieden. In een thuiswerkprotocol kunnen de bovengenoemde thuiswerkonderwerpen worden opgenomen en regels worden vastgelegd met betrekking tot onder andere videobellen, eventuele controle van de werkzaamheden en de omgang met bedrijfs(vertrouwelijke)gegevens. Met een dergelijk protocol kunnen de thuiswerkregels ook eenvoudiger worden gehandhaafd. Houd er rekening mee dat – afhankelijk van de inhoud van het thuiswerkprotocol – het medezeggenschapsrecht hierop van toepassing kan zijn.

Heeft u vragen over thuiswerken, de mogelijke wetswijzigingen of het opstellen van een thuiswerkprotocol? Neem contact op met Pieter van den Brink of Minke Holdtgrefe.