Duidelijkheid over maximumhoeveelheid in raamovereenkomsten

In het arrest ASST uit 2018, waarover ik eerder een blog schreef, oordeelde het Hof dat een raamovereenkomst een maximum moet specificeren. De reden daarvoor is dat marktdeelnemers bij de keuze om wel of niet in te schrijven op een opdracht, zich baseren op de omvang ervan. Als het maximum bereikt is, heeft de overeenkomst geen effect meer. Het komt er dus op neer dat een raamovereenkomst twee ‘plafonds’ moet hebben. Enerzijds wat looptijd betreft (art. 2.140 Aanbestedingswet) en anderzijds wat hoeveelheid betreft. 

Het arrest ASST heeft voor de aanbestedingspraktijk de nodige vragen opgeroepen. Dat is ook logisch, want de verplichting om een maximale hoeveelheid op te nemen stond niet letterlijk in de Aanbestedingsrichtlijnen. Het Hof concludeerde tot het bestaan van die verplichting op basis van een interpretatie van de richtlijnen die voor veel aanbestedingsprofessionals toch wel als een verrassing kwam. 

Dat gold ook voor Denemarken, waar het College van Beroep voor Aanbestedingsgeschillen (samenvattend) de volgende prejudiciële vragen voorlegde aan het Europees Hof van Justitie:

1. Moet de maximale hoeveelheid al in de aankondiging staan?
2. Hoe moet je omgaan met clausules op grond waarvan een andere aanbestedende dienst bij de raamovereenkomst kan aansluiten? Welk maximum moet dan worden vermeld?
3. Wat moet er gebeuren met aanbestedingen waarin géén maximale waarde is genoemd?

Volgens het Hof moet de maximale hoeveelheid in de aankondiging worden vermeld onder het kopje ‘geraamde waarde’. De geraamde waarde van een raamovereenkomst is immers volgens artikel 2.15 Aanbestedingswet gelijk aan de waarde van alle voor de duur van de raamovereenkomst voorgenomen overheidsopdrachten.

De reden dat het maximum in de aankondiging moet staan, is dat een inschrijver zich daardoor een beeld kan vormen of de opdracht interessant is of niet. In het bijzonder geldt dat voor kleinere spelers in de markt die aan de hand van de maximumwaarde moeten kunnen beoordelen of zij de opdracht zouden kunnen uitvoeren of niet. 

Enkele vermelding bedrag in aankondiging niet afdoende

Het Hof voegt daaraan toe dat de enkele vermelding van het bedrag in de aankondiging niet afdoende is. Zoals het Hof in het eerdere arrest al overwoog, mag een raamovereenkomst geen effect meer hebben na het bereiken van het maximum. Daaruit volgt dat in de raamovereenkomst nogmaals het maximum moet worden vermeld, in combinatie met de bepaling dat de aanbestedende dienst niet meer kan inkopen onder de raamovereenkomst zodra dat maximum is bereikt. 

 Daarbij bevestigt het hof dat (zoals ik in mijn eerdere blog al meldde) een maximumhoeveelheid wel gewijzigd mag worden op basis van de artikelen 2.163a t/m 2.163g Aanbestedingswet. In voorkomende gevallen kan het maximum dus opgehoogd worden als een beroep kan worden gedaan op één van die wetsartikelen.

Per onderdeel vermelden wat de maximale hoeveelheid is 

Het Hof verduidelijkt verder dat een maximumwaarde of -hoeveelheid in de aanbestedingsstukken verder verduidelijkt kan worden door per onderdeel van de raamovereenkomst te vermelden wat de maximale hoeveelheid is. Dat is echter niet verplicht, maar kan inschrijvers een beter inzicht bieden in de inhoud van de opdracht, met name bij raamovereenkomsten die betrekking hebben op een groter aantal verschillende leveringen, diensten of werken. 

Hoe moet de maximumhoeveelheid worden gespecificeerd als het een raamovereenkomst betreft waarbij andere aanbestedende diensten optioneel kunnen aansluiten? Het antwoord van het Hof op die vraag is niet spectaculair: dan kan de aanbestedende dienst in de aankondiging van de opdracht voor iedere aanbestedende dienst afzonderlijk het maximum vermelden. Uit het antwoord van het Hof lijkt te volgen dat er ook één maximum mag worden gesteld, dat geldt voor de oorspronkelijke aanbestedende dienst en de aanbestedende diensten met een optie om later aan te sluiten. Dat ligt echter naar mijn mening niet zo voor de hand, omdat in het ene geval het maximum dan te ruim zal zijn (als er geen gebruik gemaakt wordt van de optie) of juist te krap zal zijn (als er wel gebruik gemaakt worde van de optie). 

In antwoord op de laatste vraag oordeelt het Hof dat het te ver gaat om een aanbestede raamovereenkomst die geen maximum noemt ongeldig te verklaren. Omdat de maximale hoeveelheid zowel in de aankondiging als in het bestek moet worden vermeld, is voor potentiële inschrijvers voldoende kenbaar dat een aanbestedende dienst niet aan haar verplichtingen voldoet. Ze moeten dan op dat moment klagen. 

Is er niet geklaagd en vervolgens gegund, dan heeft het niet-noemen van de maximumhoeveelheid dus geen effect. Dat is inherent aan het systeem van het aanbestedingsrecht: je moet klagen op het moment dat er nog iets aan gedaan kan worden. Gebeurt dat niet, dan blijft het daar ook bij.

Voor overheden:

• Zet in de aankondiging van een raamovereenkomst de maximumhoeveelheid en/of -waarde en zet in de raamovereenkomst dat bij het bereiken van de maximumhoeveelheid en/of -waarde de aanbestedende dienst geen beroep meer kan doen op de raamovereenkomst.
• Maximumhoeveelheid te krap berekend? Kijk of je met een beroep op de artikelen 2.163a t/m 2.163g Aanbestedingswet het maximum kunt ophogen. 

Voor inschrijvers:

• Bevat de aankondiging en/of de raamovereenkomst geen maximum? Meld je bezwaren daarover vóór inschrijving; later klagen is in principe te laat!

Wilt u meer weten over raamovereenkomsten? Neem dan contact op met Job Velthuizen.