null

Samenwerken in de zorg: een nieuwe vorm van publiek private samenwerking

Wonen en zorg zijn niet te scheiden. Daarover schreef Michael de Groot eerder. Wet- en regelgeving rond het onderwerp is complex, de problematiek groot en het aantal betrokken partijen omvangrijk. Logisch dat er pogingen gedaan worden om ordening aan te brengen, bijvoorbeeld met woonzorgvisies, of publiek private samenwerkingsplatformen. In deze blog maken we enkele verbanden inzichtelijk en geven we handreikingen om tot ordening in de complexe werkelijkheid te komen.

Van woonvisie naar woonzorgvisie

In het woon-zorg-domein strijden vele problematieken met elkaar om aandacht. Gemeenten worden volgens de Woningwet geacht primair de regie in het woondomein te vormen. Vanaf 1 januari 2022 is het voor gemeenten verplicht een woonvisie vast te stellen. Dat is – ten overvloede – iets anders dan een woonzorgvisie. De woonvisie is volgens de Woningwet de grondslag voor woningcorporaties om een bod te doen die tot prestatieafspraken moet leiden. Woonzorgvisies zijn niet wettelijke verplicht, maar worden wel gestimuleerd door de verantwoordelijke ministeries. Die hebben een Taskforce Wonen en Zorg (de Taskforce) opgericht, die woonzorgvisies stimuleert en ervoor pleit woonvisies tot woonzorgvisies uit te breiden.

Oplossingen woonproblematiek mogelijk met woonzorgvisie

Het is een logische en goede gedachte, met een kanttekening. Het woondossier is uitgebreider dan het woonzorgdossier, denk aan gewone sociale huur, middenhuurwoningen, opvang van vluchtelingen (zoals de stroom die uit Oekraïne te verwachten is) en statushouders. Het accent in de dossiers ligt anders. In het woondomein wordt met de wooncrisis meestal de krapte op de woningmarkt bedoeld. Die krapte raakt het sociale domein ook, zoals met wachtlijsten voor beschermd wonen of in de GGZ en de jeugdzorg. Het speelt daar intramuraal en extramuraal. Het woonzorgdossier omvat een belangrijk deel van de woonproblematiek, maar heeft niet alleen met te weinig zorgvastgoed te maken. Daarom is een woonzorgvisie nodig, maar als onderdeel van een meeromvattende woonvisie. De woonproblematiek kan dan in breder verband bekeken worden, met meer ruimte voor oplossingen. Bijvoorbeeld: het creëren van seniorenwoningen kan oplossingen bieden in het zorgdomein, en tegelijk voor de middenhuur met vrijgekomen woningen. De onderwerpen in gezamenlijkheid aangepakt, geven mogelijkheden tot coördinatie.

Problemen met opvang hebben invloed op leefbaarheid in buurten

De dossiers raken elkaar op meerdere vlakken. Problemen met opvang van psychische patiënten – vaak in reguliere sociale woningen –, jongeren zonder eigen woning, etc. hebben invloed op leefbaarheid in buurten. Zorginstellingen, woningcorporaties, gemeenten, justitie, zorgkantoren, zorgverzekeraars en huisartsen (om enkele belangrijke partijen te noemen) hebben er allemaal mee te maken. Vele partijen hebben deelverantwoordelijkheid. En waar veel partijen verantwoordelijk zijn, is regievoering vaak lastig. In ons bestel zijn primair Ministers stelselverantwoordelijk, maar als de wet uitgaat van gemeentelijke aanpak, moeten gemeenten primair die regie voeren. Daar komt bij dat de doordecentralisatie (die is uitgesteld) alle gemeenten waarschijnlijk in 2023 zelf primair aanspreekpunt maakt voor beschermd wonen op basis van de Wmo 2015, net zoals voor de Jeugdwet. Zij moeten zowel woonvisies, prestatieafspraken met corporaties en zorgbeleid maken.

Grote aandacht voor de vermenging van zorgovereenkomsten met huurovereenkomsten

Maar gemeenten kunnen het niet alleen. In de praktijk wordt al veel samengewerkt met regionale convenanten en afgestemde woon- en woonzorgvisies. Zie ook de column die Michael de Groot schreef over een Langer Thuis Akkoord waarbij 39 partijen zich aansloten. Dat is hard nodig. Zie bijvoorbeeld het zorgvastgoed dat woningcorporaties beheren en intermediair verhuren aan zorginstellingen. Woningcorporaties maken prestatieafspraken met gemeenten, gemeenten geven maatwerkbeschikkingen af en zorginstellingen helpen geïndiceerden weer op weg om zelfredzaam te worden, waarna soms de via de zorginstelling gehuurde woning ‘omklapt’ naar een van de woningcorporatie gehuurde woning. Er spelen vele wettelijke regelingen op de achtergrond, waarbij grote aandacht moet bestaan over de vermenging van zorgovereenkomsten met huurovereenkomsten. Sinds 1 januari 2022 is er ook weer meer ruimte voor woningcorporaties om te investeren in maatschappelijk onroerend goed (MOG). Het is maar een klein deel van de raakvlakken.

Behoefte aan nieuw zorgvastgoed

In de nabije toekomst is veel behoefte aan nieuw zorgvastgoed. Dat geeft kansen de dossiers te koppelen, door samenwerking. Er kan lering worden getrokken van de publiek private samenwerkingen (PPS) uit de jaren negentig. Toen ging het om wijkontwikkelingen en herstructureringen. De wereld is inmiddels met de scheiding van wonen en zorg ingewikkelder geworden. Ook juridisch, zoals recent weer bleek met het Didam-arrest dat de vanzelfsprekendheid dat gemeenten gronden één op één mochten verkopen op de tocht zette. Woningcorporaties vragen zich af of dat ook geldt voor gronden voor sociale woningen (DAEB), waaronder ook veel zorgvastgoed, die gemeenten volgens de Woningwet onder de marktprijs aan hen mogen verkopen. Er zijn oplossingen denkbaar. Denktanks via PPS of samenwerkingsverbanden op basis van een plan dat in een woon- of woonzorgvisie is ontstaan, dit plan in een samenwerkingsverband gaan uitwerken, kunnen oplossingsrichtingen bieden. Destijds was niet vanzelfsprekend dat zorginstellingen aan PPS-verbanden deelnamen. De tijd is daar misschien nu wel rijp voor. Naast gemeenten en woningcorporaties, wellicht ook investeerders en andere marktpartijen, kunnen ook zorginstellingen hun know-how inbrengen en pasklare oplossingen helpen vinden.

Het begint bij de woon(en-zorg)visie. Daar kunnen alle relevante partijen bij betrokken worden, die de plannen met (PPS-)afspraken kunnen uitwerken. Een mooie uitdaging met potentie, waar met de nu wettelijk verplichte woonvisies op kan worden geanticipeerd.

Meer weten over samenwerken in de zorg en de woonvisie? Neem contact op met Michael de groot of Dagmar van der Wal, advocaten volkshuisvestings- en zorgrecht.